«Θέλω να γίνω μελισσοκόμος. Μπορείτε να μου πείτε πώς να ξεκινήσω;»

Μια  συχνή  ερώτηση  που  έρχεται  συχνά  με  ηλεκτρονικό  ταχυδρομείο  ή  μας
απευθύνεται τηλεφωνικώς είναι η εξής: «Θέλω να γίνω μελισσοκόμος. Μπορείτε να
μου πείτε πώς να ξεκινήσω;»
Εκ  πρώτης  όψεως,  η  απάντηση  δεν  αφορά  παρά  τους  υποψήφιους  ή  έστω
αρχάριους  μελισσοκόμους,  που  κατά  κανόνα  δεν  είναι  συνδρομητές  του
περιοδικού.  Ωστόσο,  όλα  όσα  θα  κάνει  ένας  αρχάριος,  θα  τα  κάνει  κι  ο  βετεράνος
και,  ας  μη  ξεχνάμε,  πάντα    γηράσκουμε  αεί   διδασκόμενοι,  κι  εσείς  κι  εμείς  που
γράφουμε αυτό το άρθρο.
Οδηγίες προς υποψήφιους μελισσοκόμους,  λοιπόν, κι εσείς οι παλιοί μπορείτε να
δείτε  αν  τα  λέμε  καλά    (εσείς  τι  θα  συμβουλεύατε  έναν  αρχάριο;)  ή  αν  τα  κάνετε
εσείς καλά τόσον καιρό!  Στοίχημα ότι μάθατε από τα λάθη σας, όπως και εμείς…
Ορίστε λοιπόν:
Πώς να γίνετε μελισσοκόμος σε 10 εύκολα βήματα
1. Απαντήστε στην ερώτηση «Μπορώ να γίνω μελισσοκόμος;»
 Οι  υποψήφιοι  που  δεν  έχουν  ανοίξει  κυψέλη  ‐παρέα  με  μελισσοκόμο  κατά
προτίμηση‐  και  δεν  έχουν  τσιμπηθεί, θα πρέπει πρώτα ‐ πρώτα να δουν αν είναι
εντομόφοβοι  ή,  ακόμα  χειρότερα,  αλλεργικοί.  Στην  τελευταία  περίπτωση  πρέπει
να  προσπαθήσουν  πολύ,  με  θεραπείες  απευαισθητοποίησης  και  πάντα  να  έχουν
μαζί τους ένεση κορτιζόνης ή αδρεναλίνης. Τέτοια ένεση  πρέπει να  έχουν μαζί όλοι
οι  μελισσοκόμοι, γιατί  η  αλλεργία  εμφανίζεται  ξαφνικά  και  σε  βετεράνους
μελισσοκόμους ή γιατί οι μελισσοκόμοι  έχουν  μαζί και εργάτες που δεν ξέρουν αν
είναι αλλεργικοί και γιατί…δεν κοστίζει!
2. Απαντήστε στην ερώτηση «Γιατί θέλω να γίνω μελισσοκόμος;»
Θέλετε να βγάλετε χρήματα;  Να  βρείτε  την  επαφή  με  τη  φύση  που  σας  λείπει;  Να
βγάλετε  το  δικό  σας  μέλι;  Να  μπείτε  σε  πρόγραμμα  νέων  αγροτών;  Να  βγάλετε
βιβλιάριο  ΟΓΑ;  Υπάρχουν  και  άλλοι  τρόποι  για  να  πετύχει  κανείς  αυτούς  τους
στόχους.
Ο υποψήφιος μελισσοκόμος πρέπει να αγαπάει τη μέλισσα και τα προϊόντα της
και ο καλύτερος τρόπος για να το διαπιστώσει είναι να ασκηθεί πλάι σε κάποιον
έμπειρο μελισσοκόμο. Αν δε βλέπει την ώρα να πάει στα μελίσσια σημαίνει ότι του
ταιριάζει η μελισσοκομία. Αν αντιθέτως ψάχνει τρόπο να αποφύγει την υποχρέωση,
ας αλλάξει κατεύθυνση.
3. Παράλληλα  με  την  άσκηση  πλάι  σε  έμπειρο  μελισσοκόμο  διαβάζουμε
μελισσοκομικά  βιβλία,  μελισσοκομικά  περιοδικά  και,  όσοι  έχουμε  εξοικείωση  με
υπολογιστές  και  διαδίκτυο, επισκεπτόμαστε την ιστοσελίδα της Ομοσπονδίας
(www.omse.gr)  που είναι αρκετά ενημερωμένη και επίκαιρη και περνάμε  τακτικά
από  τα  μελισσοκομικά  μπλογκς-τις  προσωπικές  σελίδες  μερακλήδων
μελισσοκόμων,    που  οι  αφηγήσεις  και  οι  φωτογραφίες  τους,  καθώς  και  οι
ανταλλαγές  απόψεων  που  φιλοξενούν,  είναι  ολόκληρο  σχολείο!  Φυσικά, κανείς
μας,  όσο  έμπειρος  και  να  είναι,  δεν  πρέπει  να  σταματήσει  να  ενημερώνεται. Στο
τέλος  αυτού  του   άρθρου  θα   βρείτε  την  ελληνική  μελισσοκομική  βιβλιογραφία και
τις  όσες  ενδιαφέρουσες  ηλεκτρονικές  διευθύνσεις  μπορέσαμε  να  βρούμε.
Δεχόμαστε προσθήκες!4. Σε  όλους  τους  νέους  μελισσοκόμους  συστήνουμε  να  μάθουν  εξαρχής  να
παράγουν  όλα  τα  προϊόντα  της  κυψέλης.  Το  ίδιο  ‐και  περισσότερο  θερμά‐   το
συστήνουμε και στους παλιούς.
Εκτός του ότι η ζήτηση για γύρη, βασιλικό πολτό και πρόπολη ολοένα αυξάνει, εκτός
του   ότι  η   τιμή  αυτών  των  προϊόντων  είναι  κατά  πολύ  υψηλότερη  από του μελιού,
εκτός του ότι η παραγωγή τους εξαρτάται λιγότερο από τις καιρικές συνθήκες και
άλλους  παράγοντες  που  επηρεάζουν  τη  νεκταροέκκριση, είναι  αμαρτία  να  μην
απολαμβάνουμε τα οφέλη τους εμείς οι ίδιοι και η οικογένειά μας!
Για  να  μάθουμε  όλες  τις  τεχνικές,  εκτός  από  πολλή  εξάσκηση  χρειάζεται  και  ο
σωστός  δάσκαλος. Σεμινάρια  μελισσοκομίας  λοιπόν  είναι  το  τέταρτο  βήμα
(αναλυτική  ενημέρωση  στο  τέλος  του  άρθρου), αφού  έχετε  κάνει  τα  τρία  πρώτα
βήματα  και  μπορείτε  να  καταλάβετε  αυτά  που  θα  ακούσετε  κι  έχετε  μαζέψει  και
απορίες.
5. Επιλογή του είδους της μελισσοκομικής εκμετάλλευσης.
Πριν αγοράσετε κυψέλες και υλικό,  πριν  επενδύσετε  έστω   κι  ένα  ευρώ,  πρέπει  να
ξέρετε  τι  πάτε  να  κάνετε:  Θα  γίνετε  κατά  κύριο  επάγγελμα  μελισσοκόμος;  Θέλετε
ένα συμπληρωματικό εισόδημα γύρω στα 15.000 ευρώ το χρόνο; Θέλετε απλώς ένα
υγιεινό χόμπυ που θα διώχνει το στρες, θα σας φέρνει σε επαφή με τη μάνα φύση
και  θα  χαρίζει  τα  δώρα  της  κυψέλης  σε  σας  και  τους  δικούς  σας;  Θα έχετε μία ή
περισσότερες παραγωγικές κατευθύνσεις;
Π.χ.  τα  15.000  ευρώ  αντιστοιχούν  σε  10  κιλά  βασιλικό  πολτό  προς  1,5  ευρώ   το
γραμμάριο τιμή χονδρικής.  Αν  πουλήσουμε  το  ένα  κιλό  στη  λιανική  προς  2,5  ευρώ
και πουλήσουμε και 500 κιλά μέλι λιανική,  σίγουρα  έχουμε  βγάλει  τα   έξοδα  και  τα
15 χιλιάρικα είναι κέρδος.  Πόσα  μελίσσια  όμως  θα  χρειαστώ  για  να   βγάλω 10  κιλά
βασιλικό  πολτό  και  να  μου  μείνουν  και  μελίσσια  παραγωγικά  να  τρυγήσω  και
τουλάχιστον 500 κιλά μέλι; Εξαρτάται από την τεχνική που θα έχετε μάθει και πόσο
καλά την έχετε μάθει στο βήμα 4, από το πόσο θέλετε να δουλέψετε και το αν είστε
μόνος  ή  βοηθάει  κι  η  οικογένεια,    εξαρτάται  ακόμα  και  από  τον  καιρό  μερικές
φορές. Και  να θυμάστε:  ο  στόχος  δε  θα  επιτευχθεί  ούτε   με  την  πρώτη  ούτε  με  τη
δεύτερη χρονιά! Έχετε όμως έναν στόχο.
Από τα πιο απαραίτητα μαθήματα στα σεμινάρια που θα παρακολουθήσετε είναι οι
βασικές γνώσεις αγροτικής οικονομίας!    Υπολογισμός  ετήσιων  εξόδων  και  εσόδων.
Πόσα θέλω  για πετρέλαιο,  τροφές,  εξοπλισμό,  φάρμακα  για  τη  βαρρόα,  εργατικά,
ενοίκιο αποθήκης ίσως, βάζα κι ετικέτες,  κλπ,κλπ. Τι ποσότητα κι από ποιο προϊόν
πρέπει  να  παράγω  για  να  βγάζω  τα  χρήματα  που  θέλω; Πόσους  πελάτες  λιανικής
πρέπει να έχω;  Πόσο  να  δίνω  χονδρική  και  πόσο  λιανική; Φυσικά και θα κάνουμε
λάθη στην αρχή. Φυσικά και δε θα μας βγουν πάντα οι υπολογισμοί.  Αλλά  αν  έχω
μάθει να υπολογίζω πριν δράσω θα αποφύγω τα πολύ μεγάλα λάθη.
Οι  παλιοί   μελισσοκόμοι    έχουν  μάθει  να  υπολογίζουν  έσοδα‐  έξοδα  συχνά  με
οδυνηρό τρόπο.  Καλό  είναι, όσα χρόνια και να ασχολούμαστε με τη μελισσοκομία,
να  κάνουμε στην  αρχή  του  χρόνου   τους υπολογισμούς  και  να θέτουμε το ερώτημα:
κάνω  τη  μελισσοκομία  που  θέλω  ή  αυτή  που  μπορώ;  Μπορώ  να  κερδίσω
περισσότερα;  Μήπως  με  50  μελίσσια  που  παράγουν  απ’  όλα  και  με  χρόνο  να  τα
περιποιηθώ  καλύτερα  βγάζω  περισσότερα  από  ότι  με  τα  150  που  τρέχω  να  τα
προλάβω; Μήπως να τυποποιήσω ο ίδιος το μέλι;
Ποτέ δεν είναι αργά για βελτίωση και σεμινάρια!6. Αγορά  και  προετοιμασία  του  μελισσοκομικού  εξοπλισμού.  Ένας  ακόμη
λόγος  για  να  γίνει  κανείς  συνδρομητής  σε  μελισσοκομικά  περιοδικά  είναι  οι
διαφημίσεις  και  οι  μικρές  αγγελίες.  Έχοντας  μαθητεύσει  πλάι  σε  έμπειρο
μελισσοκόμο,  έχοντας  κάνει  σεμινάρια  και  πηγαδάκια  στα  διαλλείματα  του
σεμιναρίου  και,  πιθανώς,  έχοντας  συζητήσει  μέσω  διαδικτύου  με  μελισσοκόμους
ανά την Ελλάδα, σίγουρα έχετε πληροφόρηση για το που να βρείτε τι και πόσο καλό
είναι.
Θα χρειαστείτε στην αρχή:
‐Κατάλληλα ρούχα εργασίας, που προστατεύουν το πρόσωπο, το σώμα και τα χέρια
από τσιμπήματα.
‐Ξέστρο -Εργαλείο μελισσοκόμου που ανοίγει το κολλημένο καπάκι, ξεσφηνώνει και
εξάγει το πλαίσιο, ξύνει κερί και πρόπολη, σκοτώνει σφήκες, καρφώνει κ.α πολλά
‐καπνιστήρι και αναπτήρα και το κατάλληλο καύσιμο
‐βούρτσα για να απομακρύνονται οι μέλισσες από το πλαίσιο
‐κυψέλες,  δηλαδή:  κινητή  βάση,  ορόφους,  πλαίσια,  καπάκια,  πόρτες,  συνδετήρες,
σύρμα,  καψούλια,  τεντωτήρα,  βάσεις  κηρηθρών,  το  μηχάνημα  που  ζεσταίνει  τα
σύρματα για να κάτσει η βάση της κηρήθρας,  λινέλαιο  και  ριπολίνη  νερού  για  την
προστασία  του  εξωτερικού  της  κυψέλης  (αν  βρείτε  πατέντα  δική  σας  ή  φίλου  να
βουτάτε  τις κυψέλες σε λιωμένη παραφίνη ξεχάστε το βάψιμο)
Στην πορεία θα χρειαστείτε κι άλλα, αλλά σιγά –σιγά. Δανειστείτε. Μάθετε πρώτα.
7. Επιλογή  του  μελισσοκομείου.  Αυτό  είναι  το  δύσκολο!  Οι  προδιαγραφές
ενός  καλού  μελισσοκομείου  είναι  απλές(……)  και  εύκολα  θα  βρεθούν  μέρη  που
ανταποκρίνονται  σ’  αυτές.  Πλην  όμως  στην  Ελλάδα,  αν  και  με  νόμο   τα  μελίσσια
μετακινούνται  ελεύθερα  (μην  αναστενάζετε  οι  παλιοί,  μέχρι  εδώ  ακούγεστε!),
υπάρχουν  προβλήματα…  Υπάρχουν  οι  βοσκοί,  οι  βίλες  στο  δάσος,  τα  ξενοδοχεία
στο  δάσος  και  τις  ακτές,  οι  αλλεργικοί  σταφυλοπαραγωγοί,  οι  κλέφτες  και  οι
…..διπλανοί μελισσοκόμοι. Προσοχή!
Πριν βάλετε τα μελίσσια σας  σ’ ένα χωράφι πρέπει να είστε βέβαιοι ότι δεν είναι
ιδιόκτητο.  Να  τηρείτε   τις  αποστάσεις  που  λέει  ο  νόμος  (25  μέτρα  από  δημόσιο
δρόμο και 30 μέτρα από το τελευταίο σπίτι οικισμού) και να σέβεστε τους νόμους (
π.χ. δεν τοποθετούμε τα μελίσσια σε ζώνες πυρασφάλειας)  και την κοινή λογική (αν
βάλω  250  μελίσσια  εκατό  μέτρα  μακριά  από  σπίτι  θα  δημιουργήσω   όχληση  κι  ας
είμαι  νόμιμος,  αν  βάλω  200  μελίσσια  200  μέτρα  μακριά  από  τα  τριάντα  μελίσσια
του συναδέρφου μελισσοκόμου είναι αντιδεοντολογικό).
Οι  τοποθετήσεις  μελισσοσμηνών  είναι  ένα  από  τα  πιο  ακανθώδη  ζητήματα,  όχι
μόνο  γιατί  οι  μελισσοκόμοι  αντιμετωπίζουν  ενάντια  συμφέροντα,  αλλά  γιατί  η
μελισσοκομική  πυκνότητα  της  Ελλάδας  είναι  παγκόσμιο  ρεκόρ,  η  μελισσοκομική
χλωρίδα μειώνεται και δεν υπάρχει μεγάλη συνεννόηση κι αλληλεγγύη μεταξύ των
ίδιων των μελισσοκόμων.
Αν  και  είναι  από  μόνο  του  σα  θέμα  ένα  άρθρο,  στον  αρχάριο  μελισσοκόμο  θα
συστήσουμε, εκτός από τα βασικά που πρέπει να τηρεί, τουλάχιστον στην αρχή που
θα έχει λίγα μελίσσια, ν’  ακολουθεί κάποιον εμπειρότερο μελισσοκόμο.
Μια  εντελώς  διαφορετική  περίπτωση,  σπάνια  μεν  αλλά  επιτυχημένη  όπου
δοκιμάστηκε,  είναι    το  μόνιμο  μελισσοκομείο  σε  συνδυασμό  με  άλλες  αγροτικές
δραστηριότητες ή/και αγροτουρισμό. Σκεφτείτε το.8. Επιλογή  μελισσιών.  Οι  πιο  πολλοί  ξεκινάμε  με  1‐4  μελίσσια  που  μας
χαρίζουν. Προσπαθούμε να τα πολλαπλασιάσουμε αλλά, αργά ή γρήγορα, έρχεται η
στιγμή  που  θέλουμε  να  πάρουμε  μελίσσια.    Προσοχή!  Είναι  μεγάλο  λάθος  να
ξεκινήσουμε από την αρχή με τα 100 μελίσσια που υπολογίσαμε ότι θα μας δώσουν
το  εισόδημα  που  επιθυμούμε.  Ξεκινάμε  με  λίγα  και  αυξάνουμε  τα  μελίσσια
σταδιακά :4‐10‐20‐30‐50‐(70)‐100 μαζί με τις γνώσεις μας.
Ρωτάμε στον τοπικό σύλλογο,  συνεταιρισμό,  κατάστημα  μελισσοκομικών  εφοδίων.
Διαβάζουμε αγγελίες στα μελισσοκομικά περιοδικά και διαφημίσεις  όσων  πωλούν
σε  τακτική  βάση  βασίλισσες  και  παραφυάδες.  Μπορούμε  να  επιλέξουμε  την  τιμή
που μας συμφέρει αλλά πάντα να την υπολογίζουμε σε σχέση με το τι αγοράζουμε.
Το  πιο  σωστό  είναι  να  ζητάμε  από  τον  προμηθευτή  μας   υγειονομικό πιστοποιητικό
από  κτηνίατρο  για  τα  μελίσσια  του,  κάθε  φορά  που  αγοράζουμε  μελίσσια. Αυτό
ωφελεί κι εμάς και τους γείτονες μελισσοκόμους. Και τον προμηθευτή που μαθαίνει
τι έχουν ή δεν έχουν τα μελίσσια του.
 Ένας  αρχάριος  ίσως  να  μην  μπορεί  να  ξεχωρίσει  τη  νεαρή  βασίλισσα  από  την  πιο
ώριμη  αλλά  για  έναν   αρχάριο  αυτό  δεν  είναι  το   τέλος   του  κόσμου.  Έτσι  κι  αλλιώς
μαθαίνει.
9. Εγγραφή στο σύλλογο και έκδοση μελισσοκομικού βιβλιαρίου.
Μπορείτε  να  βρείτε  τον  ή  τους  συλλόγους  της  περιοχής  σας  από  την ΟΜΣΕ μ’  ένα
τηλεφώνημα  ή  από  την  ιστοσελίδα  της.  Η  εγγραφή  στο  σύλλογο  είναι  σημαντική
καθώς σε τοπικό επίπεδο ο σύλλογος μπορεί να έχει σημαντική δράση (φυτεύσεις,
δασοπροστασία,  ημερίδες,  εκπαιδεύσεις,  γιορτές  μελιού,  προστασία  των
δικαιωμάτων των μελισσοκόμων κλπ)
Με  τον  ίδιο  τρόπο  μπορείτε  να  βρείτε  το  πλησιέστερο  σε  σας  Μελισσοκομικό
Κέντρο  το   οποίο  θα  σας  στηρίξει  στα  πρώτα  σας  βήματα  και  όποτε  το χρειαστείτε.
Οι  επόπτες  μελισσοκομίας  είναι  επιστήμονες  που  ειδικεύονται  στη  μελισσοκομία
και  πέρα  από  την  τεχνική  στήριξη  που  παρέχουν,  σας  διασυνδέουν  με  όλους  τους
φορείς και τις υπηρεσίες  και σας ενημερώνουν κατάλληλα.
Υποχρεούστε  να  βγάλετε  μελισσοκομικό  βιβλιάριο  όταν  κατέχετε  από  10 μελίσσια
και  άνω.  Χρειάζεστε  2  φωτογραφίες,  ταυτότητα,  ΑΦΜ,  βεβαίωση  συλλόγου  και
κάποια  έντυπα  που  σας  δίνονται  από  το  σύλλογο.  Με  την  κατάθεση  των
δικαιολογητικών σας η Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης σας δίνει έναν αριθμό που
θα  πρέπει  να  πυροσφραγιστεί  στις  κυψέλες  σας.  Είναι  ο  αριθμός  του
μελισσοκομικού  σας  βιβλιαρίου,  το  οποίο  θα  παραλάβετε  αφού  ο  γεωπόνος  της
Διεύθυνσης  Αγροτικής  Ανάπτυξης  μετρήσει  τις  πυροσφραγισμένες  με  τον  αριθμό
σας κυψέλες. Πυροσφραγίδα μπορείτε να αγοράσετε ή να δανειστείτε.
10. Αγορά μελισσοκομικού αυτοκινήτου (1,5 τόνοι ωφέλιμο φορτίο). Αυτό είναι
όντως το τελευταίο βήμα και σημαίνει ότι έχει κανείς τουλάχιστον τριάντα μελίσσια,
μελισσοκομικό  βιβλιάριο  και  δηλώνει  τα  τριάντα  μελίσσια  και  στο  έντυπο  Ε1  της
εφορίας.  Θα  απευθυνθείτε  στη  Διεύθυνση  Αγροτικής  Ανάπτυξης  έχοντας  μαζί  και
μια βεβαίωση από το σύλλογο.
Το  μελισσοκομικό  αυτοκίνητο  δε  μας  κάνει  επαγγελματίες  αλλά  σίγουρα  δεν
έχουμε 10 μελίσσια για χόμπυ και το έχουμε δει ζεστά το πράγμα. Από δω και πέρα
όλα  είναι  πιθανά  και  σίγουρα  έχουμε  δώσει  και  λεφτά  για  περεταίρω  εξοπλισμό,
όπως  πχ  για  μελιτοεξαγωγέα,  ανοξείδωτα  δοχεία  κλπ.  Σίγουρα  έχουμε   βρει
αποθήκη  γι’  αυτό  το  υλικό  και  τους  τόπους  που  πηγαίνουμε  τα  –τουλάχιστον
τριάντα‐  μελίσσια  μας.  Οι  μελισσοκομικοί  μας  ορίζοντες  είναι  ανοιχτοί  κι  είμαστε
ελεύθεροι να χαράξουμε πορεία Καλοί τρύγοι και καλή προκοπή λοιπόν, σε νέους και παλιούς, γιατί οι καιροί είναι
δύσκολοι και, πάνω που έφτιαξε ο καιρός και πήραμε μέλια, χάλασε η οικονομία….
Οι γεωτεχνικοί της ΟΜΣΕ
Κατερίνα Καρατάσου, Κτηνίατρος
Αγλαΐα Κοντοθανάση, Γεωπόνος
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ BLOGS..ενδεικτικά…
http://beekpr.blogspot.com http://e-melissas.blogspot.com
http://beeclubpellas.blogspot.com http://melissaki-gr.blogspot.com
http://basiliskalamiotisgr.blogspot.com http://arxontiko.blogspot.com
http://www.bees.gr/blog http://corfu-bee.blogspot.com
http://marathon-honey.blogspot.com http://prettybees.blogspot.com
http://kokkini-melissa.blogspot.com  http://melisettas.blogspot.com
http://skyrian-bee.blogspot.com http://bees-spell.blogspot.com
http://kypseli.blogspot.com http://patentiaris.blogspot.com
http://giorgokosta.blogspot.com http://photobees.blogspot.com
http://melissotopos.blogspot.com http://evinosbee.blogspot.com
http://giorgosvlassis.blogspot.com http://galifabee.blogspot.com
http://chaniabee.blogspot.com  http://peppasko.blogspot.com
http://amateur-apis.blogspot.com http://johnybee.blogspot.com
http://greekbeekeeper.blogspot.com    http://mygonimo.blogspot.com
http://zepos.blogspot.com http://melissakia.blogspot.com
http://parosbees.blogspot.com http://giorgosvlassis.blogspot.com
http://bioapiculture.blogspot.com http://sp-kor.blogspot.com
http://idiston.blogspot.com  http://olympian-apiculture.blogspot.com
http://melianthos.blogspot.com http://apistherapy.blogspot.com
Βιβλιογραφία μελισσοκομικού ενδιαφέροντος
«ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ»ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΙΤΙΕΣ & ΛΥΣΕΙΣ Ανδρέας θ. Θρασυβούλου
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1998
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ» Ανδρέας θ. Θρασυβούλου
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1996
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ -ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ» Μιχαήλ Δ.Υφαντίδης
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:1983
«ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ» Μιχαήλ Δ.Υφαντίδης
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1995
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Αρισταίος
«Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΩΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ» Μιχαήλ Δ.Υφαντίδης
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2005
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜEΙΟΥΓια εντατική παραγωγή μελιού»  Βασίλης Δ. Λιάκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:1995
«ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ» Βασίλης Δ. Λιάκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1993  «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Βασίλης Δ. Λιάκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2005
«ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Βασίλης Δ. Λιάκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2006
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΦΥΤΑ» Αθανάσιος Πλακούτσης
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ, ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΤΡΟΦΙΚΑ ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» Β.
Σκουμπρής
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1998
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Αγρότυπος
«ΕΠΙΤΟΜΗ ΜΕΛΙΣΣΟΜΙΑ» Γ. Σελλιανάκη
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2008
«ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗ ΓΥΡΗ» Θανάσης Α. Μπίκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1987
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος
«ΚΥΨΕΛΗ ΑΡΓΩ» Θανάσης Α. Μπίκος-Βαλάντης Πανταζής
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2005
«ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΙ» Θανάσης Α. Μπίκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1991
«ΠΡΟΠΟΛΙΣ» Θανάσης Α. Μπίκος
«ΜΑΝΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΜΙΑ» Θανάσης Α. Μπίκος
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1999
«ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ» Πασχάλης Χρ Χαριζάνης
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1996
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΧΩΡΙΣ ΔΑΣΚΑΛΟ» Ν. Ι. Νικολαΐδη
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2000
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Σύγχρονες Μέθοδοι Εντατικής Εκμετάλλευσης Ν. Ι. Νικολαΐδη
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2005 (8η Έκδοση)
«ΓΥΡΗ -ΜΕΛΕΤΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Νίκος Δρίμτζας
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2004
ΕΚΔΟΣΕΙΣ:Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΣΦΗΚΕΣ» Γιάννης Ρέρρας
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2001
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ» Ευθ. Νικολιδάκης
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1993
«ΜΕ ΑΜΥΓΔΑΛΑ ΚΑΡΥΔΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΙ»- ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΓΛΥΚΩΝ, Σιμόνη Καφίρη
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2001
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ελληνικά Γράμματα
«ΜΕΛΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ»-Συνταγές & Γεύσεις υγείας, Μυρσίνη Λαμπράκη
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2003
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ελληνικά Γράμματα
«ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ» Karl Von Frisch
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μελισσοκομική Επιθεώρηση Ν. Παππάς
«ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Henri Clement
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2007
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΤΡΟΦΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΩΝ »Roger A. Morse
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1979
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος
«ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ» Pierre Jean-Prost
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Ψύχαλος  «ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ» Lieselotte Gettert
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Βασδέκης
«ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΠΟΛΤΟΣ» Irene Stein
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 1988
«ΟΙ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΟΥΝ» Roch Domerego
VALUE-ADDED PRODUCTS FROM BEEKEEPING Ρ. Krell Food and Agriculture Organization of the
United Nations Rome 1996 http://www.fao.org./docrep/w0076e/w0076e00.htm
"ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ISO 22000-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ &
ΕΡΜΗΝΕΙΑ" Ι. Αρβανιτογιάννης, Ν. Τζούρος
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Αθ. Σταμούλης
ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: 2006
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
1.  ΣΤΟ Α.Π.Θ.   ΑΝΤΙ ΜΙΚΡΟΥ ΑΝΤΙΤΙΜΟΥ   ΤΗΛ. 2310472983
2. Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών – Κτήμα Συγγρού
Κηφισίας 182 – T.K 14562 Κηφισιά
Τηλ.: 210 8011146 –210 8083312, Fax 210 8085243
Γ. Μπαλωτής, Ν. Βαβουράκης
 E-mail: igeu001@minagric.gr
http://www.minagric.gr/Greek/ktima_sem.html#Μελισσοκομία%20:
3. Εκπαιδεύσεις πραγματοποιήθηκαν φέτος και στο Ινστιτούτο Μελισσοκομίας
του Εθιάγε στη Χαλκιδική  (τηλ. 2373091297)
4.  ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΙΣ   ΚΑΝ. 1234/07.  ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΤΟ
ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΑΣ