Η Ευρώπη υποδέχεται τα φορτηγά ποδήλατα

Εικόνα: Φορ­τηγό ποδή­λατο στη Γερ­μα­νία (Πηγή: “Ich ersetze ein Auto” – Πρό­γραμμα “Αντι­κα­θι­στώ ένα αυτοκίνητο”).

Όσοι έχουν γυμνα­σμένα πόδια ποδη­λάτη έχουν σήμερα περισ­σό­τε­ρες ευκαι­ρίες εργα­σίας στην Ευρώπη. Ένας αυξα­νό­με­νος αριθ­μός επι­χει­ρή­σεων χρη­σι­μο­ποιούν φορ­τηγά ποδή­λατα, κάτι που λει­τουρ­γεί προς όφε­λος της βιώ­σι­μης και ανοι­χτής κυκλο­φο­ρίας στις πόλεις και υπο­στη­ρί­ζε­ται τώρα από τις αρχές.

Η έρευνα δεί­χνει ότι το ένα τέταρτο του­λά­χι­στον όλων των μετα­φο­ρών στις ευρω­παϊ­κές πόλεις μπο­ρεί να καλυ­φθεί από ποδή­λατα. Και με τη χρήση ειδι­κών κόμ­βων δια­νο­μής, μεγα­λυ­τέ­ρων ποδη­λά­των και ηλε­κτρι­κής υπο­βο­ή­θη­σης, το ποσο­στό αυτό μπο­ρεί να είναι ακόμα μεγαλύτερο.

Το φορ­τηγό ποδή­λατο είναι το ίδιο του­λά­χι­στον γρή­γορο με ένα βαν δια­νο­μής μέσα στην πόλη – και πολύ φτη­νό­τερο στη χρήση, προ­σφέ­ρο­ντας έτσι ένα ισχυρό οικο­νο­μικό κίνη­τρο για να γίνει η υπο­κα­τά­σταση. Τα φορ­τηγά ποδή­λατα προ­σφέ­ρουν επί­σης σημα­ντικά οικο­νο­μικά πλε­ο­νε­κτή­ματα σε επαγ­γελ­μα­τίες, τεχνί­τες και παρό­χους υπηρεσιών.

Η μετα­φορά φορ­τίων εντός των πόλεων είναι εντε­λώς ανα­πο­τε­λε­σμα­τική. Όπως έχουν σήμερα τα πράγ­ματα, σχε­δόν το 100% αυτών των μετα­φο­ρών γίνε­ται με μηχα­νο­κί­νητα οχή­ματα, από μικρά επι­βα­τικά μέχρι βαν εμπο­ρι­κών δια­νο­μών και φορ­τηγά. Συχνά όμως αυτά τα βαριά οχή­ματα μετα­φέ­ρουν πολύ ελα­φρά εμπο­ρεύ­ματα. Το μέσο φορ­τίο που μετα­φέ­ρε­ται εντός των ευρω­παϊ­κών πόλεων ζυγί­ζει λιγό­τερο από 100 κιλά και έχει όγκο μικρό­τερο από ένα κυβικό μέτρο. Π.χ. από τα 1.900 βαν και φορ­τηγά που εισέρ­χο­νται στην πόλη Μπρέ­ντα στην Ολλαν­δία κάθε μέρα, λιγό­τερο από το 10% του φορ­τίου που δια­νέ­με­ται απαι­τεί βαν ή φορ­τηγό και το 40% των παρα­δό­σεων αφο­ρούν μόνο ένα κιβώτιο.

Τούτο σημαί­νει ότι ένα μεγάλο μερί­διο του φορ­τίου που δια­κι­νεί­ται μέσα και έξω από τις πόλεις θα μπο­ρούσε να μετα­φέ­ρε­ται με φορ­τηγά ποδή­λατα. Τα γρή­γορα δίτροχα φορ­τηγά ποδή­λατα μπο­ρούν να μετα­φέ­ρουν μέχρι 180 κιλά, ενώ τα πιο αργά οχή­ματα με τρεις ή τέσ­σε­ρες τρο­χούς μπο­ρούν εύκολα να σηκώ­σουν μέχρι 250 κιλά. Χρη­σι­μο­ποιώ­ντας ποδή­λατα με δύο ή περισ­σό­τε­ρους ανα­βά­τες ή και ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση, το φορ­τίο μπο­ρεί να αυξη­θεί κι άλλο, μέχρι μισό τόνο περί­που. Ο όγκος του φορ­τίου κυμαί­νε­ται από ένα τέταρτο του κυβι­κού μέτρου του­λά­χι­στον για τα δίκυ­κλα έως ενά­μιση κυβικό μέτρο για τα μεγα­λύ­τερα τρί­κυ­κλα και τετράκυκλα.

Η κυκλο­φο­ρία φορ­τίων κατά τη διάρ­κεια της μέρα καλύ­πτει ένα μεγάλο μέρος των συνο­λι­κών μετα­φο­ρών στις πόλεις, φτά­νο­ντας συχνά το 50% στις πολύ μεγά­λες πόλεις όπως το Λον­δίνο και το Παρίσι. Το “τελευ­ταίο χιλιό­με­τρο” θεω­ρεί­ται σήμερα ως ένα από τα πιο ακριβά, λιγό­τερο απο­τε­λε­σμα­τικά και πιο επι­βα­ρυ­ντικά για το περι­βάλ­λον τμή­ματα της συνο­λι­κής αλυ­σί­δας εφο­δια­σμού. Και τούτο επειδή η κυκλο­φο­ριακή συμ­φό­ρηση κάνει πολύ ακα­νό­νι­στη την οδή­γηση, γεγο­νός που οδη­γεί σε πολύ μεγάλη κατα­νά­λωση καυ­σί­μων και απώ­λεια χρόνου.

Τα φορ­τηγά ποδή­λατα είναι γρή­γορα, απο­τε­λε­σμα­τικά, καθαρά και αθόρυβα

Οι θετι­κές οικο­λο­γι­κές και κοι­νω­νι­κές συνέ­πειες της υπο­κα­τά­στα­σης των βαν δια­νο­μής από φορ­τηγά ποδή­λατα είναι φανε­ρές: Σημα­ντική οικο­νο­μία σε καύ­σιμα, λιγό­τερη μόλυνση, λιγό­τε­ρος θόρυ­βος, περισ­σό­τε­ρος χώρος σε μια πιο ευχά­ρι­στη πόλη, λιγό­τερη κυκλο­φο­ριακή συμ­φό­ρηση και λιγό­τερα σοβαρά ατυ­χή­ματα. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Υπάρ­χουν και πολλά άλλα οικο­νο­μικά οφέλη, καθώς επί­σης και οικο­λο­γικά και κοι­νω­νικά πλε­ο­νε­κτή­ματα, αν και δεν είναι τόσο φανερά με την πρώτη ματιά.

Εικόνα: CycleLogistics.

Κατ’ αρχή, τα φορ­τηγά ποδή­λατα που λει­τουρ­γούν εντός πόλεων είναι εξί­σου γρή­γορα, αν όχι γρη­γο­ρό­τερα, με τα βαν και τα φορ­τηγά. Και τούτο επειδή επη­ρε­ά­ζο­νται λιγό­τερο από την κυκλο­φο­ριακή συμ­φό­ρηση και επειδή μπο­ρούν συχνά να ακο­λου­θούν ταχύ­τε­ρες δια­δρο­μές όπου τα βαν και τα φορ­τηγά δεν μπο­ρούν να μπουν, όπως πεζο­δρό­μους, δρο­μά­κια ή ποδη­λα­το­δρό­μους. Επειδή τα φορ­τηγά ποδή­λατα επη­ρε­ά­ζο­νται λιγό­τερο από τις μετα­βαλ­λό­με­νες κυκλο­φο­ρια­κές συν­θή­κες, οι χρό­νοι δια­δρο­μής είναι πιο αξιό­πι­στοι. Επι­πλέον, μπο­ρούν να κυκλο­φο­ρούν στην πόλη ολό­κληρο το εικο­σι­τε­τρά­ωρο, τη στιγμή που πολ­λές ευρω­παϊ­κές πόλεις έχουν ορί­σει πολύ αυστηρά ωρά­ρια φόρ­τω­σης και εκφόρ­τω­σης για τα φορ­τηγά και τα βαν. Τα φορ­τηγά ποδή­λατα γενικά δεν συνα­ντούν δυσκο­λίες για να βρουν χώρο φόρ­τω­σης ή εκφόρ­τω­σης και πολύ συχνά στα­μα­τούν ακρι­βώς μπρο­στά από την πόρτα ή ακόμα μπαί­νουν και στο κτίριο.

98 τοις εκατό φτηνότερα

Δεύ­τε­ρον, τα φορ­τηγά ποδή­λατα είναι πολύ πιο φτηνά από τα βαν. Η τιμή αγο­ράς ενός μέσου φορ­τη­γού ποδη­λά­του δεν ξεπερνά τα 3.000 ευρώ και τα μεγα­λύ­τερα τρί­τροχα ή τετρά­τροχα φορ­τηγά ποδή­λατα με ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση πωλού­νται γύρω στα 7.000 έως 10.000 ευρώ. Η αγορά ενός βαν θα σας κοστί­σει του­λά­χι­στον 20.000 ευρώ. Αλλά και για τα δύο είδη μετα­φο­ρι­κού μέσου το κόστος αυτό είναι μικρό αν το συγκρί­νουμε με το κόστος λει­τουρ­γίας και συντή­ρη­σης. Το πραγ­μα­τικό πλε­ο­νέ­κτημα του φορ­τη­γού ποδη­λά­του βρί­σκε­ται στο χαμηλό του κόστος χρή­σης. Ένα αυτο­κί­νητο, βαν ή φορ­τηγό κατα­να­λώ­νει καύ­σιμα, ενώ ένα φορ­τηγό ποδή­λατο δεν κατα­να­λώ­νει. Επι­πλέον, οι φόροι, η ασφά­λεια, το παρ­κά­ρι­σμα και η από­σβεση είναι όλα χαμη­λό­τερα για το φορ­τηγό ποδή­λατο, γεγο­νός που οδη­γεί σε σημα­ντική εξοι­κο­νό­μηση δαπα­νών. Συνο­λικά, ένα φορ­τηγό ποδή­λατο μπο­ρεί να είναι μέχρι και 98% φτη­νό­τερο ανά χιλιό­με­τρο από ένα βαν ή ένα φορτηγό.

Οι οικο­νο­μίες αυτές μπο­ρούν να εξα­σφα­λι­στούν χωρίς απώ­λεια θέσεων εργα­σίας. Μερι­κοί προ­ω­θούν τη χρήση φορ­τη­γών ποδη­λά­των λέγο­ντας ότι φέρ­νουν περισ­σό­τε­ρες θέσεις εργα­σίας. Αυτό όμως είναι η μισή αλή­θεια. Εάν η χρήση φορ­τη­γών ποδη­λά­των εξα­πλω­θεί, θα εξα­φα­νι­στούν άλλες δου­λειές, ιδίως των οδη­γών βαν και φορ­τη­γών. Επειδή τα φορ­τηγά ποδή­λατα είναι εξί­σου γρή­γορα με τα βαν δια­νο­μών σε συν­θή­κες πόλης, και επειδή μπο­ρούν να μετα­κι­νούν το ίδιο φορ­τίο που μετα­κι­νεί συνή­θως ένα βαν, η υπο­κα­τά­σταση των βαν δια­νο­μών από φορ­τηγά ποδή­λατα δεν απαι­τεί επι­πλέον οδη­γούς. (Βεβαίως, σε μεγα­λύ­τε­ρες δια­δρο­μές εκτός πόλεων τα πράγ­ματα είναι δια­φο­ρε­τικά). Στην πραγ­μα­τι­κό­τητα, αυτό είναι μια καλή είδηση, επειδή σημαί­νει ότι το κόστος εργα­σίας δεν θα αυξη­θεί. Έμμεσα όμως τα φορ­τηγά ποδή­λατα μπο­ρούν να δημιουρ­γή­σουν πράγ­ματι νέες δου­λειές (βλ. παρακάτω).

Η Ευρώπη προ­ω­θεί τη χρήση φορ­τη­γών ποδηλάτων

Οι ευρω­παϊ­κές αρχές έχουν ανα­γνω­ρί­σει τις οικο­νο­μι­κές και περι­βαλ­λο­ντι­κές δυνα­τό­τη­τες των φορ­τη­γών ποδη­λά­των. Το ευρω­παϊκό πρό­γραμμα CycleLogistics, που άρχισε τον Μάιο 2011 και θα διαρ­κέ­σει μέχρι το Απρί­λιο 2014, στόχο έχει να μειώ­σει την ενέρ­γεια που κατα­να­λώ­νε­ται στις αστι­κές μετα­φο­ρές φορ­τίων αντι­κα­θι­στώ­ντας τα μη απα­ραί­τητα μηχα­νο­κί­νητα οχή­ματα με φορ­τηγά ποδή­λατα στις ευρω­παϊ­κές πόλεις. Το πρό­γραμμα επι­διώ­κει να επε­κτεί­νει την αγορά των φορ­τη­γών ποδη­λά­των, ούτως ώστε να θεω­ρού­νται ως σοβαρή εναλ­λα­κτική για τη μετα­φορά αγα­θών εντός των πόλεων. Σύμ­φωνα με την έρευνα που πραγ­μα­το­ποί­ησε το πρό­γραμμα, οι ποδη­λά­τες θα μπο­ρού­σαν εύκολα να μετα­κι­νούν το 25% όλων των φορ­τίων στις πόλεις (σε φορ­τία μέχρι 250 κιλά).

Το πρό­γραμμα CycleLogistics θα ενη­με­ρώ­σει για τις δυνα­τό­τη­τες των φορ­τη­γών ποδη­λά­των διά­φο­ρες ενδια­φε­ρό­με­νες ομά­δες όπως τον τομέα μετα­φο­ρών, δήμους, παρό­χους υπη­ρε­σιών, επαγ­γελ­μα­τίες, τεχνί­τες και άτομα. Για να παρο­τρύ­νει εται­ρείες και παρό­χους υπη­ρε­σιών να εντά­ξουν το φορ­τηγό ποδή­λατο στις δρα­στη­ριό­τη­τές τους, το πρό­γραμμα έχει δανεί­σει 2.000 φορ­τηγά ποδή­λατα σε επι­χει­ρή­σεις και δημο­τι­κές υπη­ρε­σίες για να τα δοκι­μά­σουν. Η χρήση τους θα τεκ­μη­ριω­θεί και θα ανα­λυ­θεί και τα ευρή­ματα θα δημοσιευτούν.

Εικόνα: CycleLogistics.

Το πρό­γραμμα CycleLogistics θα παρο­τρύ­νει τους δήμους να δημιουρ­γή­σουν ρυθ­μι­στικά πλαί­σια και κανο­νι­σμούς για τα φορ­τηγά ποδή­λατα, καθώς επί­σης θα τεστά­ρει και θα κατα­γρά­ψει διά­φορα μοντέλα φορ­τη­γών ποδη­λά­των, υπο­στη­ρί­ζο­ντας την υιο­θέ­τησή τους από κατα­να­λω­τές, αρχές και επι­χει­ρή­σεις. Η έρευνα στη Μεγάλη Βρε­τα­νία έχει δια­πι­στώ­σει ότι ο μεγα­λύ­τε­ρος ίσως παρά­γων που εμπο­δί­ζει τη χρήση του φορ­τη­γού ποδη­λά­των είναι οι αντι­λή­ψεις του κόσμου. Ο δισταγ­μός στη χρήση του φορ­τη­γού ποδη­λά­του οφεί­λε­ται περισ­σό­τερο στην έλλειψη πλη­ρο­φο­ριών γι’ αυτό το όχημα, καθώς και τις δυνα­τό­τη­τες που έχει σήμερα, παρά σε περι­χα­ρα­κω­μέ­νες στά­σεις ενα­ντίον της χρή­σης του.

Φορ­τηγά ποδή­λατα με ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση στη Γερμανία

Το γερ­μα­νικό ομο­σπον­διακό Υπουρ­γείο Περι­βάλ­λο­ντος έχει θεσπί­σει ένα παρό­μοιο πιλο­τικό πρό­γραμμα, που ονο­μά­ζε­ται “Ich ersetze ein Auto” (“Αντι­κα­θι­στώ ένα αυτο­κί­νητο”). Το πρό­γραμμα ξεκί­νησε τον Ιού­λιο 2012 και θα συνε­χι­στεί για δύο χρό­νια. Σε αντί­θεση με το πανευ­ρω­παϊκό πρό­γραμμα, απευ­θύ­νε­ται απο­κλει­στικά στις υπη­ρε­σίες κού­ριερ και χρη­σι­μο­ποιεί φορ­τηγά ποδή­λατα με ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση. Σαρά­ντα τέτοια οχή­ματα θα χρη­σι­μο­ποι­η­θούν για δύο χρό­νια σε εννέα μεγά­λες γερ­μα­νι­κές πόλεις. Τα φορ­τηγά αυτά ποδή­λαταμπο­ρούν να μετα­φέ­ρουν φορ­τίο 100 κιλών και όγκο 250 λίτρων (ένα τέταρτο του κυβι­κού μέτρου). Επειδή τα φορ­τία αυτά μπο­ρούν να μετα­φέ­ρο­νται και από μη-υποβοηθούμενα φορ­τηγά ποδή­λατα, η ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση σκοπό έχει να αυξή­σει κι άλλο τις ταχύ­τη­τες δια­νο­μής και να επε­κτεί­νει την εμβέ­λεια του οδηγού.

Προ­κα­ταρ­κτι­κές έρευ­νες του γερ­μα­νι­κού Ινστι­τού­του Έρευ­νας Μετα­φο­ρών έδει­ξαν ότι τα φορ­τηγά ποδή­λατα που χρη­σι­μο­ποιούν ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση μπο­ρούν να υπο­κα­τα­στή­σουν το 85% των δια­δρο­μών με αυτο­κί­νητο που γίνο­νται από υπη­ρε­σίες κού­ριερ εντός των πόλεων. Αυτό απο­δεί­χτηκε κατά τη διάρ­κεια ενός πει­ρά­μα­τος στο Βερο­λίνο, όπου χρη­σι­μο­ποι­ή­θηκε ένα επι­πλέον κόσμος για να συντο­νι­στεί η δια­νομή των αγα­θών (το “Bentobox”). Το γερ­μα­νικό πιλο­τικό πρό­γραμμα θα ολο­κλη­ρω­θεί με μια επι­στη­μο­νική έκθεση που θα περι­γρά­φει τις οικο­νο­μι­κές δυνα­τό­τη­τες των φορ­τη­γών ποδη­λά­των, την οικο­νο­μία σε ενέρ­γεια και εκπο­μπές ρύπων και τις ανα­γκαίες βελ­τιώ­σεις σε υπο­δο­μές και νομοθεσία.

Όπως ανα­φέ­ραμε νωρί­τερα, η έμφαση στη μετα­φορά φορ­τίων με ποδή­λατα βρί­σκε­ται στο “πρώτο χιλιό­με­τρο” και στο “τελευ­ταίο χιλιό­με­τρο”. Τα αγαθά δια­νέ­μο­νται με βαν και φορ­τηγά σε ένα (κεντρικό) κόμβο δια­νο­μών, απ’ όπου προ­ω­θού­νται στον τελικό τους προ­ο­ρι­σμό με φορ­τηγά ποδή­λατα (ή και το αντί­στροφο). Μια εναλ­λα­κτική είναι η χρήση βαν (ή ακόμα και πλοια­ρίων ή φορ­τη­γών τραμ) ως κινη­τών κόμ­βων. Η υπη­ρε­σία κού­ριερOutspoken Delivery στη Μεγάλη Βρε­τα­νία χρη­σι­μο­ποιεί ποδή­λατα που διπλώ­νουν σε συν­δυα­σμό με τραίνα για ταχύ­τα­τες δια­νο­μές intercity μεταξύ Λον­δί­νου και Καί­μπριτζ. Τα φορ­τηγά ποδή­λατα σαν δυνα­τό­τητα μετα­φο­ράς τελευ­ταίου χιλιο­μέ­τρου αντα­πο­κρί­νο­νται πολύ καλά με την έρευνα για φορ­τηγά τρό­λεϊ μετα­φο­ράς αγα­θών σε μεγα­λύ­τε­ρες απο­στά­σεις. Βεβαίως, τα φορ­τηγά ποδή­λατα μπο­ρούν επί­σης να αλλη­λο­συ­μπλη­ρώ­νο­νται με εξ ολο­κλή­ρου ηλε­κτρικά οχή­ματα πόλεων, όπως το Cargohopper.

Υπη­ρε­σίες κούριερ

Ένα λογικό κοινό-στόχος για φορ­τηγά ποδή­λατα είναι οι υπη­ρε­σίες κού­ριερ. Και το γερ­μα­νικό και το πανευ­ρω­παϊκό πρό­γραμμα στόχο έχουν να εισα­γά­γουν τα φορ­τηγά ποδή­λατα τόσο στις εται­ρείες κού­ριερ που χρη­σι­μο­ποιούν μηχα­νο­κί­νητα οχή­ματα όσο και στις επι­χει­ρή­σεις κού­ριερ που χρη­σι­μο­ποιούν κανο­νικά ποδή­λατα. Η πρώτη ομάδα μπο­ρεί να μειώ­σει το κόστος της και να είναι σε θέση να προ­σφέ­ρει ταχύ­τερη εξυ­πη­ρέ­τηση όταν αντι­κα­τα­στή­σει τα βαν δια­νο­μών με φορ­τηγά ποδή­λατα, ενώ η δεύ­τερη ομάδα μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει φορ­τηγά ποδή­λατα για να επε­κτεί­νει την αγορά της μετα­φέ­ρο­ντας βαρύ­τερα και/ή ογκω­δέ­στερα φορτία.

Εικόνα: CycleLogistics.

Ένα επι­πλέον κίνη­τρο για τις παρα­δο­σια­κές υπη­ρε­σίες κού­ριερ είναι ότι θα βρί­σκουν ευκο­λό­τερα υπαλ­λή­λους, επειδή οι οδη­γοί δεν χρειά­ζο­νται (ειδική) άδεια οδή­γη­σης. Ήδη η πρό­σληψη οδη­γών είναι πρό­βλημα για τους δια­χει­ρι­στές μεγά­λων στό­λων από βαν. Επι­πλέον, η σχε­τικά χαμηλή τιμή των φορ­τη­γών ποδη­λά­των επι­τρέ­πει στις υπη­ρε­σίες κού­ριερ να δημιουρ­γούν μεγα­λύ­τε­ρους και πιο δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νους στό­λους οχη­μά­των. Κατ’ αυτό τον τρόπο, είναι πάντοτε σε θέση να επι­λέ­γουν το ταχύ­τερο και πιο οικο­νο­μικό όχημα.

Τα φορ­τηγά ποδή­λατα χρη­σι­μο­ποιού­νται ήδη από υπη­ρε­σίες κού­ριερ σε πολ­λές πόλεις – παρα­δείγ­μα­τος χάρη, Βρυ­ξέ­λες, Λον­δίνο, Νέα Υόρκη, Μπέρ­κλεϋ, Ζυρίχη, Βασι­λεία, Βιέννη,Γκρατς, Ρέτζιο και Σαν Σεμπά­στιαν. Συνή­θως, οι εται­ρείες αυτές είναι μικρές, αλλά μερι­κές φορές και μεγα­λύ­τε­ρες εται­ρείες εφο­δια­σμού χρη­σι­μο­ποιούν φορ­τηγά ποδή­λατα. Η DHLαξιο­ποιεί φορ­τηγά ποδή­λατα σε 15 ολλαν­δι­κές πόλεις. Η μεγα­λύ­τερη σήμερα υπη­ρε­σία κού­ριερ που χρη­σι­μο­ποιεί φορ­τηγά ποδή­λατα (με ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση) είναι η γαλ­λικήLa Petite Reine, που δια­νέ­μει αγαθά στο Μπορ­ντώ, το Παρίσι, τη Λυών και την Τουλούζη.

Το ευρω­παϊκό πρό­γραμμα CycleLogistics προ­τεί­νει την ανά­πτυξη και εφαρ­μογή μιας λει­τουρ­γίας παρα­δό­σεων επό­με­νης μέρας σε συν­δυα­σμό με τις μεγα­λύ­τε­ρες εθνι­κές και υπε­ρε­θνι­κές εται­ρείες δια­νο­μών, όπου τα φορ­τηγά ποδή­λατα χρη­σι­μο­ποιού­νται για παρα­δό­σεις τελευ­ταίου χιλιο­μέ­τρου. Η συνερ­γα­σία με μεγά­λες υπη­ρε­σίες κού­ριερ είναι σημα­ντική επειδή οι κανο­νι­κές και συχνές παρα­λα­βές και παρα­δό­σεις χρειά­ζο­νται για να υπάρ­χει ένα βιώ­σιμο επι­χει­ρη­μα­τικό μοντέλο. Ένα από τα κυριό­τερα απο­τε­λέ­σματα αυτών των πει­ρα­μά­των σε αρκε­τές πόλεις θα είναι ένα τυπο­ποι­η­μένο και μετα­βι­βά­σιμο επι­χει­ρη­μα­τικό μοντέλο για τη λει­τουρ­γία μιας επι­χεί­ρη­σης κού­ριερ που βασί­ζε­ται σε φορ­τηγά ποδή­λατα. Το μοντέλο αυτό θα μπο­ρεί να υιο­θε­τη­θεί από υπη­ρε­σίες κού­ριερ σε πόλεις και κωμο­πό­λεις σε όλη την Ευρώπη.

Αλλά και άλλες εται­ρείες ανα­κα­λύ­πτουν τα πλε­ο­νε­κτή­ματα των φορ­τη­γών ποδη­λά­των, συνή­θως για τη δια­νομή των προ­ϊ­ό­ντων τους στα σπί­τια των πελα­τών τους. Συνή­θως οι επι­χει­ρή­σεις αυτές είναι μικρές, π.χ. εται­ρείες οργα­νι­κών τρο­φί­μων, αλλά και μεγα­λύ­τε­ρες επι­χει­ρή­σεις όπως η αλυ­σίδα λια­νι­κών πωλή­σεων FNAC, η οποία παρα­δί­δει προ­ϊ­ό­ντα που έχουν παραγ­γελ­θεί μέσω δια­δι­κτύου με φορ­τηγά ποδή­λατα στη Βαρ­κε­λώνη και τη Μαδρίτη. Επί­σης, η ΙΚΕΑ δια­θέ­τει στους πελά­τες της (μεγάλα) φορ­τηγά ποδή­λατα σε ορι­σμέ­νες ολλαν­δι­κές και δανέ­ζι­κες πόλεις.

Επαγ­γελ­μα­τίες και πάρο­χοι υπηρεσιών

Μια άλλη ομάδα-στόχος του πανευ­ρω­παϊ­κού προ­γράμ­μα­τος φορ­τη­γών ποδη­λά­των είναι οι πάρο­χοι υπη­ρε­σιών, επαγ­γελ­μα­τίες και τεχνί­τες όπως υαλο­κα­θα­ρι­στές, ηλε­κτρο­λό­γοι, οικο­δό­μοι, καπνο­δο­χο­κα­θα­ρι­στές, κλει­δα­ρά­δες, ελαιο­χρω­μα­τι­στές, επι­σκευα­στές, ξυλουρ­γοί, κηπου­ροί, υδραυ­λι­κοί, συλ­λέ­κτες παλιο­σί­δε­ρων, επαγ­γελ­μα­τίες φωτο­γρά­φοι, μου­σι­κοί, μικρο­πω­λη­τές, δια­νο­μείς περιο­δι­κών, εφη­με­ρί­δων και δια­φη­μι­στι­κού υλι­κού και ούτω καθεξής.

Η Κοπεγ­χάγη έχει ξυλουρ­γούς και ηλε­κτρο­λό­γους που χρη­σι­μο­ποιούν φορ­τηγά ποδή­λατα και στην Αυστρία και Αγγλία έχουν εμφα­νι­στεί υαλο­κα­θα­ρι­στές με φορ­τηγά ποδή­λατα. Η επι­τό­πια επι­σκευή ποδη­λά­των είναι ένα άλλο παρά­δειγμα. Οι υπη­ρε­σίες αυτές, που προ­σφέ­ρο­νται σε πολ­λές μεγά­λες πόλεις από πολλά χρό­νια, συχνά χρη­σι­μο­ποιούν βαν. Η κινητή επι­σκευή ποδη­λά­των όμως που προ­σθέ­τει κι άλλα αυτο­κί­νητα στην κυκλο­φο­ρία δεν ακού­γε­ται και πολύ λογική εξέ­λιξη κι έτσι ορι­σμένα άτομα στην Κοπεγ­χάγη, την Κολω­νία, τοΒερο­λίνο και τις Βρυ­ξέ­λες πήγαν την ιδέα ένα βήμα παρα­πέρα χρη­σι­μο­ποιώ­ντας την τεχνο­λο­γία που οι ίδιοι υπηρετούν.

Εικόνα: CycleLogistics.

Ακρι­βώς όπως το φορ­τηγό ποδή­λατο προ­σφέ­ρει οικο­νο­μικά πλε­ο­νε­κτή­ματα στις υπη­ρε­σίες κού­ριερ, το ίδιο κάνει και για τους επαγ­γελ­μα­τίες, τεχνί­τες και παρό­χους υπη­ρε­σιών. Το βολικό αυτό όχημα τους επι­τρέ­πει να ξεκι­νή­σουν μια επι­χεί­ρηση με πολύ μικρό­τερη επέν­δυση και να τη λει­τουρ­γούν με σημα­ντικά χαμη­λό­τερο κόστος. Δεν χρειά­ζε­ται μηχα­νο­κί­νητο όχημα και ακόμα και ένα κατά­στημα δεν είναι απα­ραί­τητο. Το φορ­τηγό ποδή­λατο μπο­ρεί έτσι να δημιουρ­γή­σει έμμεσα περισ­σό­τε­ρες εργα­σίες (αυτο-απασχόληση).

Οι τοπι­κές αρχές είναι μια άλλη ομάδα-στόχος για τα φορ­τηγά ποδή­λατα. Τα οχή­ματα αυτά μπο­ρούν να χρη­σι­μο­ποιού­νται για τη συντή­ρηση των υπο­δο­μών της πόλης όπως πάρκα και δρό­μους, για συντη­ρή­σεις, για τη φρο­ντίδα των ηλι­κιω­μέ­νων, για την απο­κο­μιδή των σκου­πι­διών ή τη μετα­φορά επί­ση­μων εγγρά­φων. Όλα αυτά μπο­ρούν να μειώ­σουν το κόστος των δημο­τι­κών υπη­ρε­σιών, επι­τρέ­πο­ντας την αξιο­ποί­ηση των φόρων για άλλα έργα (ή ακόμα και τη μεί­ωση των φόρων).

Μαθή­ματα από το παρελθόν

Πολ­λές από τις προ­τει­νό­με­νες εφαρ­μο­γές των φορ­τη­γών ποδη­λά­των κάθε άλλο παρά νέες είναι. Κατά το πρώτο μισό του εικο­στού αιώνα, οι πάρο­χοι υπη­ρε­σιών και οι τεχνί­τες ήταν οι κυριό­τε­ροι χρή­στες των φορ­τη­γών ποδη­λά­των. Σχε­δόν κάθε επαγ­γελ­μα­τίας χρη­σι­μο­ποιούσε φορ­τηγό ποδή­λατο που ήταν ειδικά σχε­δια­σμένο για τη μετα­φορά των εργα­λείων του επαγ­γέλ­μα­τός του. Υπήρ­χαν αφε­νός εμπο­ρικά μοντέλα αφε­τέ­ρου προ­σαρ­μο­σμένα οχή­ματα. Τα φορ­τηγά ποδή­λατα έπαι­ξαν επί­σης σημα­ντικό ρόλο στη δια­νομή αγα­θών, κυρίως ψωμιού, κρέ­α­τος, λαχα­νι­κών, φρού­των και γαλα­κτο­κο­μι­κών. Κι εδώ, κάθε επαγ­γελ­μα­τίας χρη­σι­μο­ποιούσε το φορ­τηγό ποδή­λατο που αντα­πο­κρι­νό­ταν καλύ­τερα στις ανά­γκες του. Τα φορ­τηγά ποδή­λατα ήταν μια μεγάλη εξέ­λιξη από τα αμά­ξια που έσερ­ναν άλογα, γάι­δα­ροι ή σκυ­λιά, τα οποία ήταν αργό­τερα και πολύ πιο ακριβά στη λειτουργία.

Η δια­νομή αγα­θών όπως ψωμί ή κρέας συχνά γινό­ταν με ανθε­κτικά ποδή­λατα εξο­πλι­σμένα με πλατ­φόρ­μες φορ­τίου, κου­τιά ή καλά­θια σε διά­φορα μεγέθη στε­ρε­ω­μένα στον σκε­λετό του ποδη­λά­του, κυρίως στο εμπρός μέρος. Αυτά τα οχή­ματα, που αντέ­χουν σε φορ­τίο 75 κιλών, ήταν γνω­στά ως “ποδή­λατα του φούρ­ναρη” ή “ποδή­λατα του χασάπη” και μπο­ρεί να τα δει κανείς ακόμα και σήμερα στους δρό­μους δανέ­ζι­κων και ολλαν­δι­κών πόλεων. Περί τα τέλη της δεκα­ε­τίας του 1920 μια νέα μορφή μετα­φο­ρι­κού ποδη­λά­του εμφα­νί­στηκε στη Δανία, στην οποία μια πλατ­φόρμα φορ­τίου είχε παρεμ­βλη­θεί μεταξύ του ποδη­λάτη και του μπρο­στι­νού τρο­χού, ο οποίος επειδή είχε τώρα απο­χω­ρι­στεί τελείως από το τιμόνι ελεγ­χό­ταν πλέον από μια ντίζα που περ­νούσε κάτω από την πλατφόρμα.

Εικόνα: transportfiets​.nl

Η πλατ­φόρμα αυτή βρι­σκό­ταν χαμηλά τόσο για στα­θε­ρό­τητα όσο και για ευκο­λία φόρ­τω­σης. Τα ποδή­λατα αυτά, που κέρ­δι­σαν το παρα­τσού­κλι “long-john” (“μακρυ­γιάν­νης”) και άντε­χαν σε φορ­τία μέχρι 180 κιλά, χρη­σι­μο­ποιού­νταν (και συνε­χί­ζουν να χρη­σι­μο­ποιού­νται) για γρή­γο­ρες μετα­φο­ρές βαρύ­τε­ρων και ογκω­δέ­στε­ρων αντι­κει­μέ­νων. Τα τρί­τροχα φορ­τηγά ποδή­λατα, που μπο­ρούν να μετα­φέ­ρουν ακόμα βαρύ­τερα φορ­τία αλλά με μικρό­τερη ταχύ­τητα, χρη­σι­μο­ποιού­νταν συνή­θως από τεχνί­τες που προ­σέ­φε­ραν τις υπη­ρε­σίες τους σε διά­φορα σημεία της πόλης.

Η ιδιω­τική χρήση των φορ­τη­γών ποδηλάτων

Εικόνα: http://​www​.longjohn​.org/

Τέλος, μια άλλη ομάδα-στόχος των φορ­τη­γών ποδη­λά­των είναι οι ιδιώ­τες. Οι άνθρω­ποι που χρη­σι­μο­ποιούν ποδή­λατο στις πόλεις συχνά έχουν ένα αυτο­κί­νητο για την περί­πτωση που θα χρεια­στεί να μετα­φέ­ρουν κάτι μεγα­λύ­τερο ή βαρύ­τερο, είτε πρό­κει­ται για τα ψώνια είτε για κάποια μετα­φορά είτε για ψυχα­γω­γι­κούς λόγους. Το φορ­τηγό ποδή­λατο είναι μια πολύ φτη­νό­τερη επι­λογή και είναι το ίδιο απο­τε­λε­σμα­τική. Η κατοχή όμως ιδιω­τι­κού φορ­τη­γού ποδη­λά­του εμπο­δί­ζε­ται από τον περιο­ρι­σμένο χώρο παρ­κα­ρί­σμα­τος στα πυκνο­κα­τοι­κη­μένα αστικά κέντρα. Επι­πλέον, για τους ανθρώ­πους που οικο­νο­μικά δεν αντέ­χουν την κατοχή αυτο­κι­νή­του, ένα φορ­τηγό ποδή­λατο μπο­ρεί να αντι­προ­σω­πεύει μια πολύ ακριβή επένδυση.

Αλλά όλα αυτά μπο­ρούν να επι­λυ­θούν. Ο συνε­ται­ρι­σμός LastenRad Kollektiv στη Βιέννη της Αυστρίας νοι­κιά­ζει φορ­τηγά ποδή­λατα σε άτομα που θέλουν να μετα­φέ­ρουν κάτι μεγάλο ή βαρύ και προ­τι­μούν να μη χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν αυτο­κί­νητο. Οι ενοι­κια­στές πλη­ρώ­νουν κατά βού­ληση ένα ποσό, το οποίο χρη­σι­μο­ποιεί­ται για τη συντή­ρηση των ποδη­λά­των. Ο συνε­ται­ρι­σμός αυτός έγινε πηγή έμπνευ­σης για ένα πρό­γραμμα, το Velogistics, που προ­σπα­θεί να κάνει το ίδιο σε ευρω­παϊκή κλί­μακα, δημιουρ­γώ­ντας μια online βάση δεδο­μέ­νων ανθρώ­πων που έχουν ένα φορ­τηγό ποδή­λατο και επι­θυ­μούν να το νοι­κιά­ζουν. [Σημεί­ωση του μετα­φρα­στή: Στον χάρτη του Velogistics φαί­νε­ται πως υπάρ­χει ένα φορ­τηγό ποδή­λατο προς ενοι­κί­αση στα Πλύ­τρα Λακωνίας!]

Λει­τουρ­γούν παντού τα φορ­τηγά ποδήλατα;

Οι δυνα­τό­τη­τες των φορ­τη­γών ποδη­λά­των παρα­μέ­νουν ασα­φείς. Προς το παρόν, η έρευνα είναι πολύ λίγη. Κι αυτό είναι αξιο­πε­ρί­εργο, καθώς καμιά άλλη τεχνο­λο­γία δεν φαί­νε­ται να προ­σφέ­ρει τόσα πολλά πλε­ο­νε­κτή­ματα για την αστική μετα­φορά φορ­τίων. Αλλά οι δυνα­τό­τη­τες των φορ­τη­γών ποδη­λά­των εξαρ­τώ­νται από αρκε­τούς παρά­γο­ντες, οι οποίοι μπο­ρεί να τα κάνουν λιγό­τερο κατάλ­ληλα σε άλλα μέρη. Όλες οι πόλεις στις οποίες τα φορ­τηγά ποδή­λατα έχουν αρχί­σει να εξα­πλώ­νο­νται σε κάποιο βαθμό είναι επί­πε­δες. Η ποδη­λα­σία ενός φορ­τη­γού ποδη­λά­του σε μια ανη­φο­ριά θα αυξή­σει πολύ τον χρόνο παρά­δο­σης κι αυτό σημαί­νει απώ­λεια χρό­νου σε σύγκριση με τις μηχα­νο­κί­νη­τες επι­λο­γές. Η ηλε­κτρική υπο­βο­ή­θηση μπο­ρεί να βοη­θή­σει, αλλά μπο­ρεί να υπάρ­χουν καλύ­τε­ρες επι­λο­γές για τις μετα­φο­ρές φορ­τίου εντός πόλεων με λόφους ή βουνά, π.χ. οδο­ντωτά τραι­νά­κια and τελε­φε­ρίκ.

Από την άλλη πλευρά, τα φορ­τηγά ποδή­λατα είναι ιδιαι­τέ­ρως χρή­σιμα στις ευρω­παϊ­κές πόλεις με τα μεγάλα ιστο­ρικά κέντρα με στε­νούς και στρι­φο­γυ­ρι­στούς δρό­μους. Στις βορειο­α­με­ρι­κα­νι­κές πόλεις η μέση ταχύ­τητα της κυκλο­φο­ρίας των αυτο­κι­νή­των είναι γενικά μεγα­λύ­τερη λόγω των πλα­τύ­τε­ρων δρό­μων, οπότε το πλε­ο­νέ­κτημα της ταχύ­τητα των φορ­τη­γών ποδη­λά­των μπο­ρεί να χάνε­ται. Η πλη­θυ­σμιακή πυκνό­τητα επη­ρε­ά­ζει επί­σης τη χρη­σι­μό­τητα των φορ­τη­γών ποδη­λά­των, γεγο­νός που τα ευνοεί στις ευρω­παϊ­κές πόλεις. Μια ακόμα παρα­τή­ρηση είναι ότι οι πόλεις στις οποίες τα φορ­τηγά ποδή­λατα έχουν αρχί­σει να χρη­σι­μο­ποιού­νται πάλι είχαν ήδη μια δυνατή κουλ­τούρα ποδη­λά­του και μια αξιο­πρεπή υπο­δομή για ποδή­λατα. Εάν δεν υπάρ­χει ασφα­λής χώρος για φορ­τηγά ποδή­λατα, τότε δεν μπο­ρούν να χρησιμοποιηθούν.